น้ำตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia) เป็นภาวะที่ร่างกายมีระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือดสูงกว่าปกติ โดยทั่วไปการตรวจจะใช้เกณฑ์วัดระดับน้ำตาลก่อนรับประทานอาหารในตอนเช้า ผู้ที่เข้ารับการตรวจต้องอดอาหารอย่างน้อย 8 ชั่วโมงในคืนก่อนตรวจ ซึ่งระดับน้ำตาลที่ปกติคือประมาณ 70-100 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร แต่หากค่าที่ได้สูงกว่า 100 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตรขึ้นไปจะเสี่ยงต่อการเป็นเบาหวาน ส่วนผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงและไม่ได้รับการรักษานั้นอาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อน โดยส่งให้เส้นประสาท หลอดเลือด หรืออวัยวะต่าง ๆ ถูกทำลายจนมีปัญหาสุขภาพร้ายแรงตามมาได้
น้ำตาลในเลือดสูงหรืออาการเบาหวานขึ้น เป็นอย่างไรมักไม่มีอาการบ่งบอกในช่วงแรก แต่เริ่มสังเกตเห็นความผิดปกติได้เมื่อระดับน้ำตาลสูงเกิน 200 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตรขึ้นไป อาจใช้เวลาหลายวันไปจนถึงหลายสัปดาห์ จึงจะแสดงอาการอย่างค่อยเป็นค่อยไป บางรายที่ป่วยด้วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 เป็นเวลานานอาจไม่มีอาการผิดปกติ แม้จะมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น อย่างไรก็ตาม อาการของภาวะน้ำตาลในเลือดสูงที่พบได้บ่อย มีดังนี้
อาการในช่วงเริ่มต้นสังเกตได้จาก
ผู้ที่ระดับน้ำตาลสูงขึ้นและไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธีอาจเกิดภาวะเลือดเป็นกรดจากการสะสมของสารคีโตน (Ketones) ซึ่งเป็นของเสียในเลือดและปัสสาวะ ทำให้มีอาการอื่นตามมา เช่น
ทั้งนี้ ผู้ที่มีอาการอาเจียนหรือท้องเสียเรื้อรัง แม้แต่กรณีที่รับประทานอาหารหรือน้ำได้ตามปกติ ไข้ขึ้นนานกว่า 24 ชั่วโมง ควบคุมระดับน้ำตาลไม่ได้ หรือมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่า 240 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตรขึ้นไปแม้รับประทานยาโรคเบาหวานอย่างต่อเนื่อง ควรรีบไปพบแพทย์ เพื่อตรวจดูอาการอย่างละเอียด
ผู้ที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงมักมีสาเหตุมาจากโรคเบาหวานเป็นหลัก เพราะผู้ป่วยโรคเบาหวานนั้นมีระดับน้ำตาลสูงขึ้นได้ง่าย เนื่องจากร่างกายมีฮอร์โมนอินซูลินไม่เพียงพอหรือเกิดภาวะดื้ออินซูลิน ทำให้การควบคุมระดับน้ำตาลผิดปกติ ต่างจากคนทั่วไปที่ฮอร์โมนอินซูลินจะถูกผลิตและหลั่งจากตับอ่อนหลังมื้ออาหาร โดยทำหน้าที่เป็นตัวนำน้ำตาลในเลือดเข้าสู่เซลล์ต่าง ๆ ทั่วร่างกายเพื่อเผาผลาญเป็นพลังงาน ส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดลดลงในระดับปกติ
นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยอื่น ๆ ที่อาจกระตุ้นให้ผู้ป่วยโรคเบาหวานเกิดภาวะนี้ได้ง่าย เช่น ได้รับฮอร์โมนอินซูลินหรือรับประทานยาเบาหวานไม่เพียงพอ ไม่ควบคุมอาหาร มีพฤติกรรมการใช้ชีวิตเฉื่อยชา ไม่ค่อยได้ออกแรง ได้รับบาดเจ็บหรือเข้ารับการผ่าตัด รับประทานยาสเตียรอยด์ เป็นต้น
ส่วนผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคเบาหวานก็เกิดภาวะนี้ได้เช่นกัน โดยอาจมีสาเหตุมาจากโรคหรือพฤติกรรมการใช้ชีวิตบางอย่าง เช่น
แพทย์จะวินิจฉัยภาวะนี้จากการตรวจระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือดเป็นหลัก โดยพิจารณาร่วมกับข้อมูลด้านอื่นของผู้ป่วย เช่น อาการผิดปกติที่พบ ประวัติทางการแพทย์ พฤติกรรมการใช้ชีวิต การตรวจร่างกาย เป็นต้น ซึ่งวิธีการตรวจเลือดเบื้องต้นทำได้หลายวิธีและมีขั้นตอนไม่ยุ่งยาก เช่น
ทั้งนี้ การวินิจฉัยภาวะน้ำตาลในเลือดสูงจากการตรวจเลือดตามข้างต้นเป็นเกณฑ์ทั่วไปที่นิยมใช้ ซึ่งค่าระดับน้ำตาลในเลือดที่ใช้เป็นเกณฑ์วัดควรพิจารณาจากปัจจัยของแต่ละบุคคลประกอบกันด้วย เพราะบุคคลบางกลุ่มอาจมีระดับน้ำตาลในเลือดแตกต่างจากคนปกติ ได้แก่ หญิงตั้งครรภ์ ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีภาวะแทรกซ้อน และผู้สูงอายุ
ภาวะน้ำตาลในเลือดสูงนั้นรักษาหรือควบคุมให้เป็นปกติได้ ซึ่งจะมีวิธีแตกต่างกันตามแต่ละบุคคล โดยพิจารณาจากสาเหตุที่ทำให้เกิดความรุนแรงและความเสี่ยงด้านสุขภาพของผู้ป่วยเป็นหลัก ผู้ที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงไม่รุนแรงหรืออยู่ในภาวะเสี่ยงต่อโรคเบาหวานส่วนใหญ่มักได้รับคำแนะนำจากแพทย์ให้ควบคุมอาหาร ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวัน หรือรับการรักษาเพิ่มเติม
สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 1 และผู้ที่มีความเสี่ยงสูงจะรักษาโดยการให้ฮอร์โมนอินซูลินเป็นหลัก ส่วนผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 นั้นเริ่มรักษาจากการปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารและฉีดยา บางครั้งอาจได้รับฮอร์โมนอินซูลินควบคู่ไปด้วย แต่หากเป็นผู้ป่วยที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงจากโรคหรือความผิดปกติของร่างกายจะต้องรักษาที่ต้นเหตุ เพื่อปรับระดับน้ำตาลในเลือดให้กลับสู่ภาวะปกติ และบางรายอาจได้รับฮอร์โมนอินซูลินในระหว่างการรักษาไปพร้อมกัน
อย่างไรก็ตาม แพทย์จะพิจารณาจากตัวผู้ป่วยก่อนเป็นขั้นแรก เพื่อปรับแผนการรักษาให้เหมาะกับสถานการณ์ เบื้องต้นมักแนะนำให้ปรับพฤติกรรมด้านอื่นไปพร้อมกันกับการรักษา ซึ่งวิธีการรักษาภาวะน้ำตาลในเลือดสูงที่ไม่รุนแรงมักมีแนวทาง ดังนี้
ปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารและดื่มน้ำให้มากขึ้น แพทย์หรือนักโภชนาการจะช่วยดูแลและให้คำแนะนำด้านการกินอาหารที่ถูกต้อง โดยคำนึงถึงความเสี่ยงด้านสุขภาพของผู้ป่วยแต่ละคนควบคู่กัน เช่น ลดอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต หรือดื่มน้ำให้เพียงพอในแต่ละวัน เพราะน้ำจะช่วยขจัดน้ำตาลออกจากร่างกายผ่านทางปัสสาวะและป้องกันภาวะขาดน้ำ
ออกกำลังกายเป็นประจำ การออกกำลังกายหรือเคลื่อนไหวร่างกายบ่อย ๆ ช่วยเพิ่มการใช้พลังงาน ทำให้น้ำตาลถูกนำออกมาใช้ แต่ผู้ที่มีโรคประจำตัวบางชนิดควรระมัดระวังในการเลือกประเภทของการออกกำลังกาย โดยอาจขอคำแนะนำจากแพทย์ในเบื้องต้น ทั้งนี้ ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ตรวจพบคีโตนในปัสสาวะนั้นไม่ควรออกกำลังกาย ซึ่งภาวะนี้มักพบในผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 1 มากกว่าชนิดที่ 2
เปลี่ยนชนิดของยา ยาบางชนิดมีผลต่อระดับน้ำตาลในเลือด ผู้ป่วยโรคเบาหวานหรือโรคอื่น ๆ ที่มีภาวะนี้อาจได้รับการปรับเปลี่ยนชนิดและปริมาณยาที่ใช้ เพื่อลดผลข้างเคียงและความเสี่ยงด้านสุขภาพ
ควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือดเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยควบคุมอาการไม่ให้แย่ลง ผู้ป่วยควรจดบันทึกและตรวจระดับน้ำตาลในเลือดอย่างสม่ำเสมอ เพื่อช่วยให้แพทย์ติดตามการรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งยังเป็นการเตือนตัวเองให้คอยควบคุมระดับน้ำตาล
ผู้ที่ปล่อยให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงอย่างต่อเนื่องและไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้องอาจเสี่ยงเกิดภาวะแทรกซ้อนต่ออวัยวะต่าง ๆ ของร่างกายตามมา เช่น
ได้แก่
ระดับน้ำตาลในเลือดเกิดการเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา การป้องกันที่ดีจึงอยู่ที่ความใส่ใจในเรื่องการรับประทานอาหาร ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ดูแลสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน และตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือดเป็นประจำ ส่วนผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือเป็นโรคเบาหวานนั้นควรรับประทานยาและไปพบแพทย์อย่างสม่ำเสมอ และหากพบความผิดปกติของระดับน้ำตาลในเลือด ควรปรึกษาแพทย์เพื่อขอคำแนะนำในการควบคุมหรือป้องกันอาการไม่ให้แย่ลง
บริษัท ชีวา ออร์แกนิค เฮิร์บ จำกัด
เลขที่ 9 ซ.ศรีนครินทร์ 38 แขวงหนองบอน
เขตประเวศ กทม. 10250
